Termin blaxploitation odnosi się do etnicznej odmiany filmów eksploatacji, których twórcami, gwiazdami i głównymi odbiorcami byli Afroamerykanie. Nazwa podgatunku jest efektem połączenia słów black (czarny) i exploitation (eksploatacja).
Od momentu narodzin „czarne kino” było źródłem licznych kontrowersji. I nie chodziło tylko o epatowanie seksem i przemocą, które wytykano wszystkim filmom grindhouse’owym. Jego przeciwnicy uważali, że utrwala stereotypy dotyczące afroamerykańskiej społeczności, opowiadając o wyrzutkach, narkomanach i przestępcach. Obrońcy wskazywali zaś, że to jeden z pierwszych gatunków, w ramach którego czarnoskórzy bohaterowie byli protagonistami, a nie odgrywali jedynie ról służących, złoczyńców, popychadeł czy ofiar białych postaci.
Blaxploitation film i jego historia
Historia kina blaxploitation sięga początku lat 70. XX wieku. Wówczas, w ramach popularnego nurtu exploitation, zaczęły powstawać filmy realizowane przez czarnoskórych twórców i z czarnoskórą obsadą, które przedstawiały emocjonujące przygody czarnoskórych bohaterów w rytm funkowej i soulowej muzyki. Ich tematem były często walki na tle rasowym i opór wobec ucisku białych. Początkowo były to produkcje skierowane głównie do afroamerykańskiej publiczności, jednak szybko zaczęły cieszyć się popularnością także wśród innych widzów.
Rozkwit gatunku datuje się na lata 1971-1978. W kolejnych dekadach do blaxploitation films chętnie nawiązywali popularni czarnoskórzy twórcy filmowi tacy jak Spike Lee, John Singleton czy bracia Hughes. Hołd gatunkowi w swoich dziełach wielokrotnie składał też Quentin Tarantino. Za najważniejsze współczesne filmy inspirowane nurtem blaxploitation uważa się „Czarne bractwo. BlacKkKlansman” (2018) Spike’a Lee oraz „Jackie Brown” (1997) i „Django” (2012) Quentina Tarantino, a także „Original Gangstas” (1996) Larry’ego Cohena, w którym zagrały największe gwiazdy filmów z lat 70. – Pam Grier, Richard Roundtree, Fred Williamson, Jim Brown i Ron O’Neal.
Najlepsze filmy blaxploitation – TOP 10 produkcji
Za pierwsze produkcje blaxploitation uznaje się „Sweet Sweetback’s Baadasssss Song” i „Shaft”, które trafiły na ekrany w 1971 roku. Już wcześniej powstawały jednak jaskółki zwiastujące rozkwit gatunku, m.in. „The Black Angels” i „Bawełniany przekręt”. W latach 70. zrealizowano dziesiątki produkcji wpisujących się w ramy nurtu. Wykorzystywały schematy gatunkowe filmów akcji, horrorów, westernów, komedii, a nawet musicali. Które dzieła nurtu blaxploitation uznaje się za najważniejsze? Przedstawiamy 10 tytułów, które warto obejrzeć.
1. „Shaft” (1971)
Tytułowy bohater to policyjny detektyw, który ma odnaleźć córkę gangstera. Okazuje się, że porwali ją biali mafiozi. W filmie Gordona Parksa główną postać zagrał Richard Roundtree.
2. „Sweet Sweetback’s Baadasssss song” (1971)
Radykalne dzieło, które pokochały Czarne Pantery. Scenarzystą, reżyserem i głównym aktorem był w nim Melvin Van Peebles. Produkcja opowiada o chłopaku z nizin społecznych, który wypowiada wojnę białemu systemowi.
3. „Blacula” (1972)
Ukąszony przez Draculę afrykański książę Manuwalde zostaje zamknięty w trumnie. Kilkaset lat później trafia do Los Angeles, gdzie poznaje nowe wcielenie swojej żony. W rolach głównych wystąpili Thalmus Rasulala i Vonetta McGee.
4. „Odlot” (1972)
Główny bohater filmu „Superfly” to diler narkotyków o pseudonimie Priest, który pragnie zerwać z przestępczym życiem. Nie pozwala mu na to jednak brutalna rzeczywistość. W Priesta wcielił się Ron O’Neal.
5. „The Mack” (1973)
Max Julien w roli kryminalisty, który po wyjściu z więzienia postanawia zostać królem sutenerów. Obraz Michaela Campusa spotkał się z krytyką z powodu ukazywania alfonsa w pozytywnym świetle.
6. „Czarny Cezar” (1973)
Krzywda, jakiej Gibbs doznał w młodości, sprowadziła go na przestępczą drogę. Teraz jako szef gangu z Harlemu walczy o dominację nad miastem z włoską mafią. W filmie Larry’ego Cohena zagrał Fred Williamson. Ścieżkę dźwiękową napisał James Brown.
7. „Cleopatra Jones” (1973)
Tytułowa bohaterka to świetna agentka z wydziału narkotykowego. Udaje jej się stanąć na drodze bardzo wpływowej Mamuśki. Przestępczyni nie zamierza puścić tego płazem. W postać Cleopatry wcieliła się Tamara Dobson.
8. „Foxy Brown” (1974)
Kino blaxploitation pełne było silnych kobiet. W wielu produkcjach grała je Pam Grier. W dziele Jacka Hilla stworzyła kreację Foxy Brown, która zostaje ekskluzywną prostytutką, by zemścić się na zabójcach swojego chłopaka.
9. „Boss Nigger” (1975)
Western o dwóch łowcach nagród, którzy pod nieobecność szeryfa postanawiają przejąć władzę nad rasistowskim miasteczkiem. W rolach głównych Fred Williamson i D’Urville Martin. Reżyserem był Jack Arnold.
10. „Mandingo” (1975)
Najważniejszy film odłamu blaxploitation o nazwie slavesploitation. Opowiada o niewolniku, który jest wystawiany przez właściciela do walk bokserskich, a przy okazji romansuje z jego żoną. Richard Fleischer do głównej roli zaangażował zawodowego pięściarza, Kena Nortona.
Wśród istotnych produkcji blaxploitation wymienia się także „Dolemite”, „Truck Turner”, „Coffy” i „Trouble Man”. Jeśli interesuje cię ten rozdział kinematografii, sięgnij także po nasze pozostałe artykuły na temat kina eksploatacji.
Subskrybuj
