Fantastyka naukowa, znana też pod nazwą science fiction, to obszerna dziedzina kultury popularnej w obszarze literatury, kina i gier wideo, której początki sięgają powieści grozy z XIX wieku. Obok fantasy i horroru jest to jedna z gałęzi fantastyki. Co wyróżnia ją od pozostałych? Czemu zawdzięcza swoją gigantyczną popularność? I od kiedy funkcjonuje w przemyśle filmowym? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Fantastyka naukowa – definicja gatunku i krótka historia kina sci-fi
Fantastyka naukowa jako gatunek filmowy narodziła się już u zarania kina. Pierwszym twórcą filmów science fiction był jeden z ojców kinematografii, Georges Melies, który w 1902 roku nakręcił „Podróż na Księżyc”. Pionierzy gatunku musieli uciekać się do rozmaitych sztuczek, by ukazać na ekranie fantastyczne zjawiska. Dziś kino sci-fi bazuje przede wszystkim na efektach specjalnych i to ono napędza ich rozwój.
W dzisiejszych czasach chyba nikomu nie trzeba już tłumaczyć, co to jest fantastyka naukowa. Pokrótce wyjaśnimy więc tylko, że są to teksty kultury, zazwyczaj futurystyczne, które opowiadają o osiągnięciach nauki i techniki oraz ich wpływie na życie ludzkości. Filmy fantastycznonaukowe są wyrazem marzeń lub lęków związanych z eksploracją kosmosu, podróżowaniem w czasie, rozwojem sztucznej inteligencji czy inżynierii genetycznej. W przeciwieństwie do fantasy i horrorów, filmy sci-fi opierają się na zasadach prawdopodobieństwa. Elementy fantastyczne mają w nich zwykle podłoże naukowe lub pseudonaukowe.
Do najważniejszych podgatunków kina sci-fi należą:
- space opera;
- dystopia;
- cyberpunk;
- steampunk;
- postapo;
- film superbohaterski.
Fantastyka naukowa – najważniejsze serie science fiction w historii kina
Filmy z kategorii fantastyki naukowej są znane od dekad, jednak obecnie obserwujemy nie tylko wzrost ich popularności i ilości, lecz absolutną przewagę science fiction nad wszystkimi innymi gatunkami w obszarze kina masowego. MCU i „Gwiezdne wojny” to najbardziej dochodowe franczyzy na świecie, które daleko w tyle zostawiają wszystkie inne serie filmowe. Pozostałe klasyki sci-fi, nawet jeśli nie przynoszą takich samych zysków, są otoczone kultem, jaki rzadko spotyka dzieła nienależące do fantastyki. Które z nich są najważniejsze i mają największe rzesze fanów? Oto 10 najsłynniejszych filmowych serii fantastyki naukowej.
1. „Gwiezdne wojny” (1977–2019)
Najsłynniejszy przejaw fantastyki naukowej w dziejach świata, który wywarł ogromny wpływ na kinematografię i całą popkulturę. „Gwiezdnym wojnom” dużo bliżej jest do baśni i fantasy niż do science fiction, dlatego w odniesieniu do „Star Wars” używa się zwykle terminu space opera. Akcja wszystkich filmów i seriali toczy się dawno, dawno temu w odległej galaktyce, a fabuła skupia się na zakonie Jedi i rebeliantach, którzy walczą z przedstawicielami Ciemnej Strony Mocy.
Filmowa seria, znana też jako saga Skywalkerów, składa się z trzech trylogii – głównej (1977–1983) i prequelowej (1999–2005), które nakręcił George Lucas, oraz sequelowej, która powstała w latach 2016–2019 po zakupie studia LucasFilm przez Disneya. Poza wymienionymi produkcjami powstały też liczne spin-offy i seriale aktorskie oraz animowane.
2. „Star Trek” (1979–2016)
„Star Trek” to przede wszystkim fenomen telewizyjny, który narodził się w 1966 roku. Popularność serialu postanowili wykorzystać m.in. producenci filmowi i w 1979 roku na ekrany trafił pierwszy pełnometrażowy hit serii. Jej kolejne odsłony to opowieści o wielorasowych załogach różnych statków kosmicznych Gwiezdnej Floty, które przemierzają kosmos w poszukiwaniu nowych światów. Dotychczas w ramach franczyzy powstało 13 filmów i 9 seriali.
3. „Obcy” (1979–2017)
Seria z pogranicza fantastyki naukowej i body horroru, zapoczątkowana przez Ridleya Scotta. Jej akcja toczy się w przyszłości, w której ludzkość dzięki hibernacji potrafi odbywać międzygwiezdne podróże. Tytułowa postać to ksenomorf, który po raz pierwszy pojawił się jako pasażer na gapę w statku kosmicznym Nostromo. Główną bohaterką jest natomiast Ellen Ripley, członkini załogi grana przez Sigourney Weaver.
Scott jest reżyserem tylko pierwszego z czterech filmów należących do oryginalnej serii. W latach 2012 i 2017 nakręcił dodatkowo dwa prequele.
4. „Blade Runner” (1982 i 2017)
„Łowca androidów” jest kolejnym arcydziełem fantastyki naukowej stworzonym przez Ridleya Scotta. Adaptacja powieści Philipa K. Dicka to kultowy klasyk neo-noir, którego akcja toczy się w dystopijnej przyszłości. Głównym bohaterem jest Rick Deckard (Harrison Ford) przemierzający deszczowe, mroczne i oświetlone jedynie zimnymi neonami Los Angeles, by wyłapywać i unicestwiać zbuntowanych replikantów. „Blade Runner” skupia się przede wszystkim na kwestiach filozoficznych dotyczących istoty człowieczeństwa.
W 2017 roku po 35 latach od premiery oryginału na ekrany trafił sequel w reżyserii Denisa Villeneuve’a, którego akcja została osadzona 30 lat po wydarzeniach z filmu Scotta. „Blade Runner 2049”, w którym główną rolę zagrał Ryan Gosling, jeszcze głębiej zanurza się w tematy poruszone przez poprzednika i jeszcze bardziej zachwyca wizualną maestrią. Na jego kanwie powstało kilka krótkich metraży i seriali.
5. „Terminator” (1984–2019)
Terminator to postać kultowa i jedno z najważniejszych filmowych wcieleń Arnolda Schwarzeneggera. Jest to cyborg z przyszłości, który po raz pierwszy pojawił się w filmie Jamesa Camerona z 1984 roku, by zabić matkę przywódcy ruchu oporu przed jego narodzeniem. Później jeszcze wiele razy podróżował w przeszłość, by John Connor nie mógł stanąć na czele rebeliantów podczas wojny z maszynami.
Filmowa seria „Terminatora” składa się z 7 filmów, na podstawie których powstały też serial i inne teksty kultury.
6. „Matrix” (1999–2021)
„Matrix” to cyberpunkowe arcydzieło, które w 1999 roku swoimi innowacyjnymi efektami specjalnymi zrewolucjonizowało kino. Film opowiada o świecie rządzonym przez maszyny, które karmią ludzkie umysły iluzją normalnego życia, by czerpać z nich energię. Głównym bohaterem „Matrixa” jest wybraniec o pseudonimie Neo, którego zadaniem jest przebudzenie ludzkości i uratowanie swojego gatunku. W jego rolę wcielił się Keanu Reeves.
Po gigantycznym sukcesie produkcji z gatunki fantastyki naukowej siostry Wachowskie zrealizowały dwa sequele „Matrix: Reaktywacja” i „Matrix: Rewolucje”. W 2021 roku na ekrany trafiła 4. część serii nakręcona przez samą Lanę.
7. „Mad Max” (1979–2015)
Najsłynniejsze postapo w dziejach kinematografii, które można podsumować słowami krew, pot, piach, smar i rdza. Jego akcja toczy się w bliżej nieokreślonej przyszłości na australijskich pustkowiach, gdzie po zagładzie nuklearnej bandy ocalałych walczą o przetrwanie. Tytułowy bohater to samotnik szukający zemsty za doznane krzywdy.
Pierwszy film George’a Millera z serii „Mad Max” powstał w 1979 roku. Główną rolę zagrał wówczas Mel Gibson. Produkcja doczekała się dwóch sequeli oraz rebootu z 2015 roku z udziałem Toma Hardy’ego. Obecnie w przygotowaniu jest kolejna odsłona serii.
8. Filmowe Uniwersum Marvela (od 2008)
Marvel Cinematic Universe to światowy fenomen, najdłuższa seria filmowa i najbardziej dochodowa franczyza w historii kina. Produkcje MCU opowiadają o przygodach komiksowych superherosach takich jak Spider-Man, Iron Man, Thor czy Kapitan Ameryka. Pierwszym filmem serii był „Iron Man” z 2008 roku, a dyptyk „Avengers: Infinity War” i „Avengers: Endgame” z lat 2018–2019 zwieńczył budowaną przez 10 lat Infinity Sagę. W tym największym crossoverze w dziejach kina pojawiło się kilkadziesiąt gwiazd ponad dwudziestu filmów o superbohaterach.
Kontrakty wielu gwiazd MCU zakończyły się na „Końcu Gry”, jednak pojawili się ich godni następcy. W samym 2022 roku na ekrany trafią trzy kolejne filmy oraz kilka seriali należących do franczyzy.
9. Science fiction Christophera Nolana
Christopher Nolan to jeden z mistrzów współczesnego kina i najwybitniejszy twórca filmów z gatunki fantastyki naukowej w XXI wieku. Jego wizjonerskie dzieła nie łączą się w serie, lecz samo nazwisko reżysera stanowi markę, która przyciąga do kin rzesze fanów sci-fi.
Filmy Nolana skupiają się przede wszystkim na kwestiach pamięci, czasu, ludzkiej moralności i tożsamości. Narracja budowana jest na ogół nielinearnie, a jej stałymi elementami są labirynty i paradoksy. Styl reżysera wyróżnia się przede wszystkim silnym związkiem formy i treści. W jego filmach przeważa mroczna estetyka, miejski krajobraz i praktyczne efekty specjalne. Najważniejsze dzieła science fiction w dorobku Nolana to „Incepcja” i trylogia o Mrocznym Rycerzu z przewagą fiction oraz „Interstellar” i „Tenet” z przewagą science. Dwa ostatnie tytuły powstały w konsultacji z fizykami.
10. „Diuna” (2021)
„Diuna” to osadzona w odległej przyszłości historia rodów walczących o międzyplanetarną dominację po tym, jak znany nam świat został wyniszczony przez trwającą ponad 100 lat wojnę ludzi z maszynami. Kultowy cykl Franka Herberta gości na ekranach kin i telewizorów od 1984 roku, jednak dopiero w 2021 roku „Diuna” doczekała się godnej adaptacji filmowej. Dzieło Denisa Villeneuve’a to dopracowane w każdym calu widowisko, w którym rolę Paula Atrydy zagrał Timothee Chalamet. Produkcja jest pierwszą częścią serii, której kontynuacja ukaże się w 2023 roku.
Jeśli spodobał Ci się powyższy artykuł o fantastyce naukowej, sięgnij też do naszych pozostałych zestawień i rankingów filmowych.
Subskrybuj
