Kinematograficzny wgląd w ludzką duszę, czyli najlepsze filmy psychologiczne

Filmy psychologiczne to rodzaj kina, które za cel stawia sobie szczegółową wiwisekcję problemów trawiących człowieka. Tytuły tego rodzaju to zasadniczo historie bohaterów przeżywających skomplikowane wewnętrzne rozterki, a czasem zmagających się z problemami natury psychicznej. To obrazy, w których kluczową rolę odgrywają scenariusz i aktorstwo, dzięki którym w wiarygodny sposób można zaprezentować specyfikę danego bohatera. W poniższym rankingu filmów przedstawiamy filmy psychologiczne pochodzące z różnych stron świata, autorstwa uznanych reżyserów. To dzieła odsłaniające mroczną stronę ludzkiej psychiki, traktujące o trudnych relacjach międzyludzkich, czy ukazujące sposoby radzenia sobie z różnej maści traumami. Znajdziesz tu filmy starsze i te, które swe premiery miały całkiem niedawno.

„Pi” (1998)

To debiutancki film amerykańskiego reżysera Darrena Aronofsky’ego (znanego z „Requiem dla snu” i „Czarnego łabędzia” z Natalie Portman), który powstał za zaledwie sześćdziesiąt tysięcy dolarów. Jest to historia pewnego matematyka Maximiliana Cohena, który bada liczbę pi. Mężczyzna wierzy, że znajdzie w niej klucz do zrozumienia natury wszechświata. Starania doprowadzają go do obłędu, a dodatkowo musi mierzyć się z prześladującymi go maklerami, a także kabalistyczną sektą. Czarno-biały, skromny tytuł, lecz odznaczający się ciekawymi zdjęciami i montażem wiernie oddającymi stan psychiczny bohatera może okazać się ciekawą propozycją.

„Memento” (2000)

Produkcja to pierwszy wielki sukces Christophera Nolana. Film, który opowiada historię mężczyzny cierpiącego na zanik pamięci krótkotrwałej. Postać grana przez Guy’a Pearce’a pamięta jedynie zdarzenia z ostatnich pięciu minut. Pomimo tego mężczyzna poszukuje mordercy swojej żony. Istotą scenariusza tego filmu jest fakt, że widz obserwuje wydarzenia, począwszy od końca fabuły. Dzięki temu zabiegowi można się z łatwością wczuć się w położenie protagonisty. Jest to zaskakująca i wciągająca produkcja zasiewająca w umyśle odbiorcy zwątpienie w moc jego własnej percepcji.

„Persona” (1966)

Jeden z najbardziej uznanych filmów Ingmara Bergmana. Studium psychologiczne podejmujące problemy konstytuowania ludzkiej osobowości przez czynniki zewnętrzne, a także podnoszące pytania o status osoby jako niezależnego podmiotu mającego swą godność i wartość. Film opowiada historię aktorki, która straciła głos i opiekującej się nią pielęgniarki. Kameralny dramat psychologiczny, w którym znakomite kreacje stworzyły Liv Ullmann oraz Bibi Anderson. Widać tu przemyślany scenariusz, w którym narracja może wydawać się chaotyczna, ale w istocie odsłania kolejne aspekty psychicznej konstrukcji człowieka, a także przywołuje pytania o rolę sztuki i kreacji w ludzkim życiu.

„Nóż w wodzie” (1961)

To pierwszy pełnometrażowy film Romana Polańskiego, a zarazem jedyny nakręcony w PRL. Z pozoru jest to prosta historia trojga bohaterów – małżeństwa udającego się na rejs jachtem i towarzyszącego im młodego chłopaka. W istocie jest to bardzo gęsty thriller psychologiczny odsłaniający konflikt między mężczyznami i ukazujący istotę walki o władzę i dominację. Czarno-biały film psychologiczny, który jednak swoim scenariuszem fascynuje do dziś. Na uwagę zasługuje zwłaszcza znakomita rola Leona Niemczyka, której nie powstydziłby się żaden amerykański aktor.

Co ciekawe, po sukcesie filmu, który otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego tytułu nieanglojęzycznego (przegrał jednak z legendarnym „Osiem i pół” Felliniego), Polański otrzymał propozycję stworzenia Hollywoodzkiego remake’u. Potencjalni producenci do głównych ról proponowali Spencera Tracy i Elizabeth Taylor. Polak jednak nie chciał wracać ponownie do tej samej historii.

„Drabina jakubowa” (1990)

Tim Robbins (znany z takich filmów jak „Gracz” i „Skazani na Shawshank”) jako weteran wojny wietnamskiej, który po powrocie z frontu cierpi na zespół stresu pourazowego. Ta przypadłość sprawia, że bohater doświadcza różnych wizji i nie może odróżnić świata realnego od urojeń. Postać Robbinsa co prawda nie trafia do szpitala psychiatrycznego, choć z pewnością by się tam kwalifikowała. Odznaczający się wyjątkowym tempem i energią obraz człowieka ogarniętego traumą.

„Ofiarowanie” (1986)

Proponujemy jeden z najsłynniejszych obrazów, jakie wyszły spod ręki Andrieja Tarkowskiego, rosyjskiego reżysera, autora takich filmów, jak „Andriej Rublow” czy „Solaris”. Psychologiczne misterium, w którym twórca pochyla się nad zagadnieniem wiary oraz poświęcenia dla drugiego człowieka. Główny bohater to pisarz i ateista, który mieszka na odludziu wraz z rodziną. Gdy ogłoszony zostaje alarm zwiastujący atak nuklearny, mężczyzna zwraca się do Boga, prosząc o łaskę. Formalnie dopracowany i dramaturgicznie mocny film psychologiczny.

„Turysta” (2014)

Kolejny na naszej liście tytuł rodem ze Szwecji, jednak tym razem współczesny. Niezwykle prosta z pozoru fabuła o czteroosobowej rodzinie, która udaje się na zimowy wypad. Sielanka jednak zostaje zaburzona, gdy rodzice z dziećmi siedzą w restauracji, a z pobliskich gór zaczyna nadciągać lawina. Ojciec zamiast ratować bliskich, sięga po telefon i sam ucieka. To generuje konflikt między małżonkami i staje się zarzewiem kryzysu uczuć. Intymny kameralny dramat dotykający problemów lęku, słabości i odpowiedzialności. Film rozgrywa się w pięknej zimowej scenerii.

„Stroszek” (1977)

Niemiecki reżyser Werner Herzog wkracza do świata biednych ludzi liczących na życiowy przełom w Ameryce. „Stroszek” to jednak nie amerykański sen. Film, w którym w jedną z głównych ról wcielił się niezawodowy aktor Bruno S., pokazuje życie jako niekończące się pasmo nieszczęść i udręki. Przede wszystkim pokazuje ludzką psychikę, która przez owe nieszczęścia zostaje wystawiona na próbę. Ponury i gorzki, lecz znakomity obraz.

„Ostatni dzień lata” (1958)

Polski film psychologiczny Tadeusza Konwickiego to jedno z największych dokonań Szkoły Polskiej czyli generacji twórców, którzy kręcili swoje filmy w PRL w latach pięćdziesiątych w okresie popaździernikowej odwilży. Historia uczucia rodzącego się między dwojgiem ludzi, którzy spotykają się na plaży w tytułowy ostatni dzień lata. Obydwoje dotknięci są traumami wyniesionymi z czasów wojny. Czy odnajdą spokój i porozumienie? To piękny i poruszający film psychologiczny o potrzebie bliskości.

Najlepsze filmy psychologiczne warte obejrzenia – podsumowanie

Filmy psychologiczne to próby dotarcia do głębi ludzkiego jestestwa dokonywane za pomocą obrazu i dźwięku. Podejmowało je wielu wybitnych twórców, kreując niejednokrotnie głębokie egzystencjalne dramaty odsłaniające zaskakujące prawdy o istocie człowieczeństwa. Właśnie takimi przykładami ambitnego kina są powyższe propozycje. Nawet jeśli nie zawsze jest to kino lekkie i łatwe w odbiorze, daje do myślenia i nie pozostawia obojętnym.